आता पाहूया — भाग ६ : अलंकार व भाषाशैली (Figures of Speech & Writing Styles) —

आता पाहूया — भाग ६ : अलंकार व भाषाशैली (Figures of Speech & Writing Styles) — हा भाग साहित्यिक सौंदर्य समजण्यासाठी आणि स्पर्धा परीक्षांमध्ये ५–१० गुण मिळवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे. --- 📘 भाग ६ — अलंकार व भाषाशैली (Figures of Speech & Styles) --- 🟩 १️⃣ अलंकार म्हणजे काय? 👉 “अलंकार” म्हणजे शब्द किंवा विचार यांना शोभा देणारी रचना. कवी आपले विचार अधिक सुंदर व प्रभावी करण्यासाठी अलंकारांचा वापर करतो. --- 🟨 २️⃣ अलंकारांचे प्रकार (Types of Figures of Speech) 🔹 १. उपमा अलंकार (Simile) 👉 एखाद्या गोष्टीची दुसऱ्याशी उपमा देऊन तुलना केली जाते. उदाहरण: ती चांदणीसारखी सुंदर आहे. बालक फुलासारखे गोजिरे आहे. ओळख: “सारखा, समान, प्रमाणे” हे शब्द दिसले की उपमा अलंकार. --- 🔹 २. रूपक अलंकार (Metaphor) 👉 तुलना थेट केली जाते; "सारखा" शब्द न वापरता. उदाहरण: तो युद्धाचा सिंह आहे. तिचा चेहरा चांदणे आहे. --- 🔹 ३. अनुप्रास अलंकार (Alliteration) 👉 एका ओळीत किंवा वाक्यात समान ध्वनींची पुनरावृत्ती होते. उदाहरण: राम रघुवर रघुनंदन राजा. काळ्याकुट्ट काळोखात कमळ फुलले. --- 🔹 ४. यमक अलंकार (Rhyme) 👉 ओळींच्या शेवटी समान ध्वनी येतात. उदाहरण: फुले गंधीत, वारे मंदीत. आकाश निळे, मनही स्वच्छ पांढरे. --- 🔹 ५. विरोधाभास अलंकार (Paradox) 👉 एकाच वाक्यात विरोधी अर्थ येतो पण तो योग्य वाटतो. उदाहरण: अंधारातच उजेड सापडतो. शांततेत सर्वात मोठा आवाज असतो. --- 🔹 ६. अतिशयोक्ति अलंकार (Exaggeration) 👉 गोष्टी अतिशयोक्तीने सांगितल्या जातात. उदाहरण: ती एवढी रडली की नदी वाहू लागली. तो इतका वेगाने धावतो की वारा थांबतो. --- 🔹 ७. श्लेष अलंकार (Pun) 👉 एका शब्दाचा दोन अर्थ होतो. उदाहरण: राजा आला पण राज्य गेले. (‘राजा’ – माणूस व ‘राज्य’ – पद दोन्ही अर्थांनी वापरलेले) --- 🟧 ३️⃣ भाषाशैली (Writing Styles) शैली प्रकार अर्थ / वैशिष्ट्य उदाहरण भावशैली भावनांनी ओथंबलेली भाषा आईचे वर्णन, निसर्ग, दुःख इ. विनोदी शैली विनोदाने सजलेली भाषा पु.ल. देशपांडे यांचे लेखन प्रेरणादायी शैली प्रेरणा देणारी भाषा भाषण, उपदेशात्मक लेखन वर्णनात्मक शैली एखाद्या दृश्याचे किंवा व्यक्तीचे वर्णन पावसाचे वर्णन, मेळ्याचे दृश्य संवाद शैली दोन किंवा अधिक व्यक्तींचा संवाद नाटके, कथा, मुलाखत --- 🟦 ४️⃣ सराव प्रश्न (Practice Questions) १. योग्य अलंकार ओळखा: (अ) ती चांदणीसारखी सुंदर आहे. → ___________ (आ) काळ्याकुट्ट काळोखात कमळ फुलले. → ___________ (इ) तो युद्धाचा सिंह आहे. → ___________ --- २. योग्य भाषाशैली निवडा: (अ) “आई माझी देवता आहे.” → ___________ (a) भावशैली (b) विनोदी शैली (c) संवाद शैली (आ) “मी आणि माझा शेजारी – रोज नवा वाद!” → ___________ (a) विनोदी (b) वर्णनात्मक (c) प्रेरणादायी --- ३. खालील वाक्यातील अलंकार सांगा: (अ) तो इतका अभ्यासू की पुस्तकं झोपतात पण तो नाही. --- 💡 टीप: अलंकार लक्षात ठेवण्यासाठी “उदाहरणांवरून प्रकार ओळखण्याचा सराव” दररोज करा. प्रत्येक दिवशी ५ नवीन अलंकार + २ भाषाशैली लिहून अभ्यास करा — त्यामुळे ओळख त्वरित जमते ✅ --- तुम्हाला पुढचा भाग ७ — म्हणी व वाक्प्रचारांचा उपयोग (Use of Proverbs & Idioms in Sentences) तो “व्यावहारिक मराठी” आणि “लेखनकौशल्य” या दोन्हीसाठी फार महत्त्वाचा भाग आहे.